Artur Celiński, 29 maja 2020 r.

Ewaluacja białostockiej strategii

Przedstawiamy wnioski z ewaluacji procesu wdrażania białostockiej polityki kulturalnej. Jest kilka ważnych rzeczy, które warto poddać refleksji.

Urząd Miejski w Białymstoku w sposób zdecydowany rozpoczął proces wdrażania PPK2018. Żadne inne miasto w Polsce nie może się pochwalić tak terminowym realizowaniem kolejnych działań. Wdrażaniu strategii towarzyszyło jednak również kilka błędów. Katastrofalne – z puntu widzenia efektywności PPK2018 i wpływie tego dokumentu na jakość oferty kulturalnej w mieście – jest przełożenie Programu Wydarzeń Kluczowych i zmiany w strukturze konkursów dla organizacji społecznych. 

Artur Celiński, szef zespołu DNA Miasta, w marcu 2020 r. przygotował raport ewaluacyjny z realizacji „Programu polityki kulturalnej Miasta Białystok na lata 2018-2022 plus” . Celem tego dokumentu jest pobudzenie refleksji na temat drogi, która została obrana PPK2018 i ocena realizacji dokumentu strategicznego w kontekście wyjściowych założeń i planów. Ocena ta nie jest jednak formułowana na podstawie danych ilościowych. PPK2018 od samego początku powstał jako dokument, w którym wskaźniki realizacji celów oparte są na jakościowym opisie sytuacji. 

Najważniejsze wnioski i rekomendacji z procesu ewaluacji są takie:

• Urząd Miejski w Białymstoku w sposób zdecydowany rozpoczął proces wdrażania PPK2018. Żadne inne miasto w Polsce nie może się pochwalić tak terminowym realizowaniem kolejnych działań. To wielki sukces pracowników Referatu Kultury. 
• Katastrofalne – z puntu widzenia efektywności PPK2018 i wpływie tego dokumentu na jakość oferty kulturalnej w mieście – jest przełożenie Programu Wydarzeń Kluczowych i zmiany w strukturze konkursów dla organizacji społecznych. Konieczne będzie ponowne przemyślenie formuły Programu Wydarzeń Kluczowych. Trzeba się jednak liczyć z tym, że to narzędzie nigdy już nie osiągnie zakładanych rezultatów. 

• Warto zauważyć, że Referat Kultury nieustannie angażował przedstawicieli środowiska twórców i animatorów kultury we wspólną pracę nad opracowaniem kolejnych narzędzi i działań. Odbicie tej współpracy można znaleźć w każdym regulaminie i dokumencie związanym z realizacją PPK2018.
• Referat Kultury przyjął rolę lidera procesu wdrażania PPK2018. Wśród twórców i animatorów kultury, a zwłaszcza w oczach części przedstawicieli instytucji zadziałało to jednak demobilizująco. PPK2018 w swojej istocie zakładał współpracę wszystkich osób, podmiotów, instytucji i grup. Obserwacja procesu wdrażania PPK2018 pokazuje, że środowisko twórcze nie dostrzega swojej współodpowiedzialności za końcowy rezultat działań. 
• Dużym zmartwieniem jest fakt, że decyzje władz miasta o przełożeniu startu Programu Wydarzeń Kluczowych i degradacji struktury konkursów dla organizacji społecznych nie spotkały się z protestami środowiska twórców i animatorów kultury. Trudno zrozumieć taką postawę. Tak mocne upodmiotowienie przedstawicieli środowisk twórczych nie przełożyło się na wzmocnienie wspólnej świadomości własnej roli, znaczenia i siły wpływu na kształtowanie obecnej polityki kulturalnej. 
• Z punktu widzenia kwestii: a) przejęcia przez Referat Kultury pełni odpowiedzialności za wdrażanie PPK2018, b) demobilizacji środowisk twórczych, c) braku przekonania tych środowisk o swojej sile i wpływie na bieżącą politykę kulturalną, należy rozważyć stworzenie społecznego ciała doradczego, które w formalny sposób wzięłoby na siebie część odpowiedzialności za realizację PPK2018. 

• Dużą słabością procesu wdrażania PPK2018 jest sposób jego komunikowania. Referat Kultury ograniczył się do standardowych działań wykorzystujących stronę Urzędu Miejskiego i wypracowane przez lata kontakty ze środowiskiem twórców i animatorów kultury miejskiej. 
• Proces komunikacji skoncentrowany na wewnętrznych kręgach interesariuszy oznacza w istocie pominięcie wymiaru PPK2018 wyrażonego przez hasło „ZAUWAŻALNE”. Diagnoza pokazała bowiem, 
  że wiele z działań podejmowanych przez Urząd Miejski przed 2018 r. 
  nie było należycie dostrzegane przez mieszkańców i twórców. Miasto cierpiało także na brak zainteresowania ze strony pozostałych obszarów Polski. Hasło „ZAUWAŻALNE” podkreślało konieczność pochwalenia się sukcesami polityki kulturalnej miasta i pokazania tego, co jest istotne dla mieszkańców, wzbogacające ofertę kulturalną, budujące wizerunek miasta (na zewnątrz i wewnątrz) oraz dostrzegalne przez środowisko twórców kultury.

• Kryzys związany z epidemią koronawirusa może w istotny sposób powiększyć cięcia budżetowe. Związek Miast Polskich w nieoficjalnych szacunkach mówi o 30% spadku dochodów budżetowych polskich miast. Oznacza to niezwykle ciężkie czasy dla finasowania kultury – również w Białymstoku. W tej sytuacji niezbędne jest sformułowanie sensownych odpowiedzi na kryzys gospodarczy. Może się okazać, że kryzys w połączeniu z decyzją z grudnia 2019 r. o przeniesieniu startu Programu Wydarzeń Kluczowych unieważni sens dalszej realizacji PPK2018. 
• Jedną z korekt, które mogą zostać dokonane w procesie realizacji PPK2018 jest przeniesienie procesu budowy Programu Edukacji Kulturalnej na kolejny okres strategiczny (czyli po 2024 roku). Ważnym narzędziem przydatnym do radzenia sobie z kryzysem może być zaś Fundusz Współpracy i proces budowania strategii instytucjonalnych. Te działania należałoby wzmocnić. 
• Konieczne jest również zainwestowanie w proces komunikacji zewnętrznej. Informacje o bieżących działaniach związanych z PPK2018 muszą zacząć docierać również do tych osób, które nie są bezpośrednio zaangażowane w proces wdrażania tego dokumentu. 

Inne dokumenty i raporty związane z realizacja PPK2018 w Białymstoku można znaleźć TUTAJ.